ABŞ prezidenti Donald Tramp beynəlxalq ticarət savaşını daha da alovlandırıb.

O, ABŞ mallarına yüksək rüsum tətbiq edən ölkələrə qarşı “eyni dərəcədə cavab veriləcəyini” bəyan edərək, dünya iqtisadiyyatını silkələyəcək yeni tariflər tətbiq edib.

Birləşmiş Ştatların son qərarları çərçivəsində Çindən idxal olunan məhsullara tətbiq edilən gömrük rüsumu 20%-dən 54%-ə qaldırılıb. Bu, dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatına qarşı görünməmiş hücum kimi dəyərləndirilir.

“Azadlıq Günü tarif hücumu” (Liberation Day Tariff Blitz) adlandırılan bu yeni mərhələdə Tramp Yaponiya və Cənubi Koreyadan gətirilən məhsullara müvafiq olaraq 24% və 25%, Tayvana isə 32% rüsum tətbiq edib. Xüsusilə Tayvan – dünyada ən qabaqcıl kompüter çiplərinin istehsalçısı kimi – bu qərardan ciddi şəkildə təsirlənə bilər.

Reuters-in analizinə əsasən, 25%-lik avtomobil tarifləri artıq qüvvəyə minib və illik 460 milyard dollarlıq idxalı əhatə edir. Bu isə ABŞ-da avtomobil alıcıları üçün minlərlə dollar əlavə xərc deməkdir. Eyni zamanda, Hindistana qarşı da 26% rüsum tətbiq olunub, bu isə Hindistanın güzəşt gözləntilərini alt-üst edib.

Prezident Tramp bu addımları “ədalətli qarşılıqlılıq prinsipi” ilə əsaslandırır və bildirir ki, ABŞ bu vaxta qədər haqsız ticarətə səssiz qalıb. Yeni tarif cədvəlində Çin, Vyetnam, Tailand, İsveçrə, Cənubi Koreya, Yaponiya və Avropa İttifaqı kimi ölkələrin 39%-97% arasında rüsumlarla ABŞ məhsullarını sıxışdırdığı göstərilir.


Dünyadan reaksiya: Qlobal ticarət müharibəsi
Ən böyük iqtisadi güclər Trampın bu addımına dərhal reaksiya verib. Avropa İttifaqı, Çin və Yaponiya rəsmiləri bu tariflərin qlobal iqtisadi sabitliyi risk altına atdığını bildiriblər. Asiya səhm bazarları artıq ilk cavabı verib: cəmi bir neçə saat ərzində əsas indekslərdə kəskin eniş müşahidə olunub.

Reuters və The Washington Post xəbərdarlıq edirlər ki, bu tariflər davam edərsə, yeni iqtisadi böhran dalğası başlaya bilər.

Kanada da Trampın tarif hücumundan yan keçə bilmədi
ABŞ-ın ən yaxın ticarət tərəfdaşlarından biri olan Kanada da yeni tarif dalğasının hədəfindədir. Rəsmi Ottava hələlik açıq şəkildə cavab verməsə də, Tramp administrasiyası Kanadadan idxal olunan alüminium, polad və avtomobil hissələrinə əlavə tariflər tətbiq etmək niyyətindədir.

Analitiklər bildirirlər ki, bu addım ABŞ-Kanada ticarət münasibətlərində gərginlik yaradacaq və xüsusilə Şimali Amerika sərhədi boyunca fəaliyyət göstərən avtomobil sənayesinə ciddi təsir göstərəcək. Kanadada bir çox zavod ABŞ bazarı üçün işləyir və tarif artımı bu müəssisələrin gəlirini aşağı sala, iş yerlərinin bağlanmasına səbəb ola bilər.

Kanada hökumətinin maliyyə qurumları isə artıq mümkün kompensasiya planları üzərində işləməyə başlayıb. Həmçinin, Ottava ABŞ-ın Dünya Ticarət Təşkilatındakı mövqeyinə qarşı hüquqi addımlar atmaq ehtimalını da istisna etmir.

Azərbaycan üçün nəticələri – Yeni tarif savaşı regiona necə təsir edə bilər?
ABŞ-ın yeni gömrük tarifləri və qlobal iqtisadiyyatda formalaşan gərginlik Azərbaycan kimi ixraca yönəlmiş və enerji bazarına bağlı ölkələr üçün də risklər yaradır.

İlk növbədə, qlobal ticarət dövriyyəsinin azalması və bazarların daralması enerji ehtiyatlarına tələbatı azalda bilər. Bu isə neft və qaz qiymətlərinin enməsi ilə nəticələnə və Azərbaycanın büdcə gəlirlərinə təzyiq göstərə bilər.

Digər tərəfdən, logistika zəncirlərində dəyişikliklər və yeni marşrut axtarışları, Azərbaycanın Orta Dəhliz vasitəsilə Avropa-Asiya ticarətindəki rolunu artırmaq üçün fürsət yarada bilər. Bu, ölkənin nəqliyyat və tranzit potensialını daha da önə çıxara bilər.

Eyni zamanda, ABŞ-ın ikitərəfli ticarət münasibətlərini ön plana çəkməsi Azərbaycan üçün yeni iqtisadi əməkdaşlıq imkanları da yaradacaq – xüsusilə kənd təsərrüfatı, enerji və informasiya texnologiyaları sahəsində.

---

---