Ermənistanla Rusiya arasında növbəti dəfə gərginlik yaranıb.

İrəvanla Moskvanın qarşı-qarşıya gəlməsinə səbəb Rusiyanın məbləği artıq ödənilmiş silahların tədarükünü gecikdirməsi olub. Son zamanlar Ermənistanın Hindistan və Fransanın timsalında silah tədarükçüləri ilə əməkdaşlığa üstünlük verməsi Rusiya ilə müqavilədən imtina etməsi kimi şərh olunur. Bundan başqa, Ermənistan Çexiya və İran istehsalı olan silahlara da maraq göstərir.

Lakin Nikol Paşinyan hökuməti Rusiyadan ödənilmiş vəsaitin geri qaytarılmasını tələb edir. Ermənistan hakimiyyəti əvvəllər də bəyan edib ki, İrəvan Moskvaya bir neçə yüz milyon dollar ödəsə də, sifariş etdiyi silahları ala bilməyib. Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin pisləşdiyi bir vaxtda rəsmi Moskvanın pulları qaytaracağı isə inandırıcı görünmür. Rusiya tərəfi sifarişin yerinə yetirilərək silahların istehsal edildiyini, ona görə də Ermənistanın belə bir iddia ilə çıxış etmək üçün əsasının olmadığını bildirir.

Qeyd edək ki, ilk dəfə Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan müsahibəsində bu barədə rəsmi açıqlama verərək Rusiyanın müqavilədə nəzərdə tutulan silahları vermədiyini deyib. Onun sözlərinə görə, söhbət bir neçə yüz milyon dollarlıq məbləğdən gedir. Bir neçə gün sonra xarici işlər nazirinin müavini Mnatsakan Səfəryan Qriqoryanın dediklərini təsdiqləyib.

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan bu ilin may ayında keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib ki, Rusiyanın təhvil verilməyən silahların pulunu qaytarıb-qaytarmayacağına dair suala dəqiq cavab verməyib. Rusiyanın silah istehsalçısı “Splav” Elmi İstehsalat Birliyi Açıq Səhmdar Cəmiyyəti üç dəfə Ermənistan Müdafiə Nazirliyinə sözügedən sifariş əsasında istehsal olunmuş raketlərin aparılması üçün müraciət edib.

Ermənistanın “Johovurd” qəzeti bir ay öncə, yəni sentyabrın sonlarına yaxın belə açıqlama ilə çıxış edib.

“Bir ildən artıqdır ki, mətbuatda dövlət məmuraları və Nikol Paşinyan məlumatlar yayır ki, guya Rusiya Ermənistandan silah tədarükü üçün pul alıb, müvafiq silah və sursatları satmayıb”,-mənbə belə yazır.

Bildirilir ki, Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi ilə Rusiyanın “Smerç” yaylım atəşi sistemlərinin raketlərini istehsal edən “Splav” EİB ASC şirkəti arasında saziş bağlanıb. Şirkət sifarişin yerinə yetirilməsi barədə Ermənistanın Müdafiə Nazirliyini məlumatlandırmağı öhdəsinə götürüb. Bundan sonra rəsmi İrəvan malları qəbul etmək üçün mütəxəssislər göndərməli olub. Nəşr yazır ki, bir il 3 aydan sonra raketlər hazır olsa da, Ermənistan tərəfi məhsulları götürməyib.

Belə silah və sursatları anbarlarda uzun müddət saxlamaq mümkün olmadığından “Splav” şirkəti raketlərin tez bir zamanda təhvil verilməsi üçün üç dəfə Ermənistan Müdafiə Nazirliyi ilə əlaqə saxlayıb. Lakin Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi qəzetin iddia etdiyi kimi, yüklərin daşınmasını təşkil etməyib. Ukraynada müharibə başlayandan sonra Rusiya bu raketlərdən istifadə edib.

Bundan sonra Moskva malların Ermənistana hissə-hissə çatdırılacağına dair İrəvanı məlumatlandırıb. Bundan başqa, qeyd edilir ki, 2020-ci ildə 44 günlük müharibədən sonra Rusiya Ermənistana 1 milyard və 400 milyon dollar məbləğində kreditlə (20 il kreditin ödənilməsi müddəti ilə) silah və sursat təklif edib və verməyə hazır olub.

“Johovurd” yazır ki, 400 milyon dollarlıq müqavilə artıq təsdiqlənib və imzalanmağa hazır idi. 1 milyard dollarlıq müqavilənin təsdiqlənməsinə sayılı günlər qaldığı bir vaxtda Ermənistan qəflətən razılaşmadan imtina edib. Əvəzində İrəvan Hindistanın özəl şirkətləri ilə müqavilə bağlayıb və malların 5 faizini belə almadan, onlara birdən-birə 500 milyon dollar ödəyib. Bundan başqa, digər ölkələrdə istehsal olunan analoji silah-sursatın qiymətləri də nəzərə alınmayıb.

Nəticədə, raketlər Hindistandan baha qiymətə alınıb. Siyasi ekspertlər Ermənistanın bu addımını Rusiyanın hərbi asılılığından çıxmaq və Kollektiv Təhlükəsilik Müqaviləsi Təşkilatından uzaqlaşmaq cəhdi ilə izah edir. Qafqaz İnstitutunun rəhbəri Aleksandr İskəndəryan hesab edir ki, Rusiya Ermənistana silah satışını dayandırıb, Azərbaycan isə yeni silahlar almaqda davam etdiyi üçün İrəvanın əlavə təchizat mənbələri axtarmaqdan başqa yolu yoxdur.

“Bu proses bir gecədə baş verməyib. Rusiyanın təchizatı 2020-ci il müharibəsindən sonra azalmağa başladı və Ukraynadakı döyüşlər fonunda tamamilə dayandı. İndi İrəvan Fransa və Hindistanın köməyi ilə boşluğun yerini doldurmağa ümid edir. Xüsusilə də ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra təhlükəsizliyin təmin edilməsi mövzusu çox aktuallaşıb”,-erməni politoloq belə deyir.

Eyni zamanda, İsgəndəryan Fransa silahlarının alınmasının Ermənistanın Rusiya ilə münasibətlərinə təsir edəcəyinə inanmır. Onun sözlərinə görə, tərəflər artıq böhran içindədir. Lakin bundan daha da pis olmayacaq.

“İrəvan Moskvanı incitmək istədiyi üçün deyil, Rusiyanın bunu etmək imkanı olmadığı üçün başqa ölkələrdən silah alır”-deyə ekspert vurğulayıb.

Xatırladaq ki, 2022-ci ildə Ermənistanın Hindistandan ümumilikdə 244,7 milyon dollardan çox silah və sursat aldığı məlum olub. O cümlədən, İrəvan “Pinaka” yaylım atəşi sistemləri alıb. 2023-cü ilin yanvarında Hindistan mediası Ermənistan hakimiyyətinin SSRİ istehsalı olan “S-125” Peçora zenit-raket komplekslərini Hindistanın “MRASM” ilə əvəz etmək niyyətində olduğunu yazmışdı. Bundan başqa, Ermənistana “ATAGS” özüyeriyən haubitsaların satılması barədə də məlumat var.

Oktyabrın 23-də isə Ermənistanın müdafiə naziri Suren Papikyan fransalı həmkarı Sebastyan Lekorno ilə bu ölkədən hava hücumundan müdafiə sistemlərinin alınmasına dair müqavilə imzalayıb. Rusiyalı ekspert Ruslan Puxov hesab edir ki, sovet dövründən qalmış təhlükəsizlik sisteminə uyğunlaşmış Ermənistanın yeni silahlardan istifadəsi asan olmayacaq. O bildirib ki, İrəvan üçün dünyanın müxtəlif yerlərində alınan silahları vahid təhlükəsizlik sistemində birləşdirmək kifayət qədər çətin olacaq.

Hərbi ekspert Yuri Knutovun sözlərinə görə, Fransanın bu addımı Qərbdə birmənalı qarşılanmayacaq:

“Məlumdur ki, Kiyev fransız və italyanlardan qabaqcıl “Mamba” hava hücumundan müdafiə sistemlərini istədi, lakin onlar dedilər ki, bu sistemlər onlarda yoxdur. Paris indi bununla İrəvanı silahlandırsa, diplomatik qalmaqal yaranacaq”,- Knutov belə deyib.

Ekspert bildirir ki, fransızlar hörmət xatirinə köhnə komplekslərindən birini onlara verə və özləri üçün yenisini qura bilərlər. Knutov iddia edir ki, Ermənistan prinsipcə, silah satın almadan da bütünlüklə Gümrüdəki Rusiya hərbi bazasına arxalana bilər. Eyni zamanda, milyonlarla dollar havayı sərf olunacaq ki, bu da iqtisadiyyatın inkişafına və Qarabağdan gəlmiş ermənilərə yardım üçün ayrılsa, daha yaxşı olar.

Hərbi ekspert Vasili Dandıkin əlavə edir:

“Fransanın yardımı Azərbaycanı münaqişəni gərginləşdirməyə təhrik edə bilər. Düşünmürəm ki, belə olan halda fransızlar İrəvan uğrunda vuruşmağa razı olacaqlar. Onlara satılan silahlar o qədər də kömək etməyəcək”.

Dandikinin sözlərinə görə, Paris Ermənistanla münasibətləri dərinləşdirməklə Nigerdən qoşunların çıxarılması qərarından və Avstraliyaya sualtı qayıqların satışı ilə bağlı sövdələşmənin uğursuzluğundan sonra beynəlxalq imicini yaxşılaşdırmağa çalışır. Eyni zamanda, fransızları Cənubi Qafqazda təhlükəsizliklə bağlı vəziyyət çox da narahat etmir.
Cebhe.info

---

---